Xan "das crebas" (XIII)

...ollou como a beira do camiño había uns edificios longos, el xa vira antes algúns. Foi a ollalo ,xa que, tiña curiosidade, uns homes estaban a levar unhas ancarellas de sardiñas pra o seo interior, saludou a aqueles homes - ¡boas!, ¿podería ollar dentro?, a resposta foi rápida - pase señor , ¿ quer ver como se traballa?    - pois, a verdade e que, si vostedes queren mostrarme ...- contestou Xan - non ai problema, eu mesmo o acompaño, agarde que deixe este peixe e levou ,xa que, por hoxe non entra máis. Xan agardou  por aquel home observando o interior daquela fábrica. Había como uns pozos enterrados e outros mais altos, enseguida regresou aquel home, e díxolle - ¡mire!, veña conmigo, Xan acompañou e, o home comenzou a explicar o proceso de salazón da fábrica -


Como se foron perdendo
as facetas da conservación
antes todo aproveitaban
e utilizaban a salazón.

Homes e máis mulleres
postos a traballar
uns o peixe recollendo
outros postos a salar.

Fábricas con traballo
pras casas alimentar
agora non queda nada
nin traballo,nin o pan!! *


pois voulle decir o proceso que levamos acabo nos, primeiramente, como xa vio, ten que vir o peixe, nos traemos sardiña, tamen o sal e a madeira pra facer os envases, logo o peixe botámolo nas batiportes, onde o vamos remexendo ben co sal, normalmente botamos por cada paxe de peixe unha patela de sal que seran unhas 28 libras mais ou menos,despois de estar ben remexido, botámolo nos píos eses, botandolle mais sal, cubrindo ben o peixe. - ¿e canto peixe levará cada pío destes?- preguntou Xan - pois ...unhas noventa mil pezas, e si, e pouco o que entra, poñémolo nunhas lagaretas, as cales son máis pequenas -contestoulle o home, o cal proseguío a sua explicación - aquí ten que estar o peixe unhas duas semans, ao remate dese tempo,  rompemos a capa de sal,  facéndolle un burato e botando por el medio bocoi de de salmoeira,  remexese ben, logo,  sácase con uns trueles o peixe e, esténdese nesas mesas onde unhas mulleres van enfiando o peixe en varas de madeira, dende as garxas ata  a boca, ao estar enfiadas unhas vintecinco, temos, o que lle chamamos unha vara, que a poñemos no carrillo de pé, ai,  lávanse e escurrense, despois...¡veña vostede pra aco!- díxolle o home a Xan, o cal quedaba ollando como enfiaban as sardiñas  - ¡mire! aquí estas mulleres,  estan a botar nos cascos estes redondos, as sardiñas que xa estan escurridas, aios de varios tamaños, o rabo queda apuntando ao interior e vanse colocando de cinco en cinco,ao estar cheo, levámolo a prensa esa, a cal prensa o peixe,  escurrindo o aceite, auga ,vetc. Este líquido chamase o saín, que o vendemos despois -¡sí,  xa sei! o saín usámolo pras lámparas e máis pra engraxar o coiro -díxolle Xan -¡eso mesmo! respostou o que o acompañaba, proseguindo logo coa sua explicación - ao rematar todo procedemos a porlle o fondo os cascos, botándolle un papel de estraza, logo,  a peza de madeira, e apretase ben  e cérrase, e xa está todo proceso, agora, veña conmigo que lle dou un tabai que pra vostede chégalle, e así, con unha botella de viño, xa vai comendo...Xan, agradecío a amabilidade daquel home, collío o tabai e marchouse pola porta, subío por unha pequena costa e púxose andar......

* poesía de Pacola González Campelo

O Enero...lembranza o Carme

        13 de Febrero de 1987, eran sobre as seis da mañán, frente a Corrubedo, cando o patrón do arrastreiro Enero,( un pequeno barco mercado en Cambados e reconvertido en arrastreiro pra suceder ao María Auxiliadora, que queimara xunto a praia da Virxe de Muros), mandou largar o aparello, había unha pouca marexada, escomenzaron a maniobra, cando....un "rabo de jalo"de unha das portas, enganchouse con unha das palas da helice, o golpe foi moi forte..., Aurelio Santiago Pedrosa, engrasador do Enero, corrío cara o rancho de popa, e ...baixou a onde estaba a bocina da hélice, ollando que entraba moitisima auga, na sua mente rapidamente pasaronlle tres imaxenes pola cabeza, a da filla que tiña dous anos (xa que el perdera a seu pai cando tiña tres, e pensaba que..podía pasar o mesmo), a da sua dona ,e ...a da Virxe do Carme.
       Subío pra a cuberta, onde os seos compañeiros xa estaban agardando por un naseiro que faneaba pola zona, a pequena embarcación debido a marexada tiña que facer bastantes manobras pra coller a xente, tiña xa todos a bordo menos a Aurelio, que, como o barco xa estaba sumerxindose tívose que tirar o mar, e despois, recolleronno os do barco, pasaronnos a todos ao María Auxiliadora, barco o cal os levou pra Muros e no cal aos oito dias embarcaría Aurelio.
       Pero o destino tiñalle gardado a este mariñeiro de Muros outra sorpresa, xa que, ao pouco, sería el un de tantos que velan pola seguridade dos nosos barcos, no Servizo de Busqueda e Salvamento, agora mesmo esta no remolcador Ria de Vigo, e sempre ten presente a Virxe do Carme nas suas plegarias.

Xan "das Crebas" (XII)

..foi andando, pensativo, estaba nun lugar onde, por oidas, faláronlle da existencia de raqueiros, e da "vaca farol", oira que, eran desalmados, non querian testemuñas e... polo botín, atraían os barcos, póndolle un farol nos cornos as vacas. Mentres camiñaba levaba isto no seo pensamento, cando...a uns trescentros metros del, case que, na baixada  a unha ribeira, vio un grupo de homes conversando axitadamente. Xan, por reflexo, tirouse o un lado do camiño, ocultándose detras dunhas xestas, a discusión  estábase a producir entre duas persoas, as de maior idade. Xan abrío un pouquiño as xestas e ollou como  o grupo atendía aquela discusión, pero, o que non se decatara, era que, unha persoa das que estaban en pé, ollarao e viña cara el gritando - ¡oiga vostede! ¿que esta a facer...? Xan ergéndose, e... facendo amago de amarrar o cordel que lle suxetaba o pantalón, repostoulle - Mire..eu...ía cara a praia e....- vale, vale - díxolle o home - ¡veña pra xunto nós!. Xan, non as levaba todas consigo, a sua cara  estaba a tornarse pálida, entón foi cando un dos que discutían díxolle - ¡boas! ¿vostede non é de por aquí? - Xan quedou pensando e díxolle -¡non señor! eu, son de máis o sur, e, ando por estes lares en busca de algunha creba que sae nas ribeiras e praias. O home exclamou - ¡bén! ¿entón naide sabe que está aquí?.


Os contos que camiñan sóos,
as veces van rola ,rola
xentiña,coidado cos contos
que poñen a un nunha ponla.

Crecen polo camiño
remátase por se crer
cando chegan o seu sitio
quei lle deron de comer!!!

Non se pode facer caso
de algo que non se ve
pois as veces traen fracaso
pra quen vai a boa fe.... *

Nese intre, Xan decatábase que, estaba perdido, que...a sua imprudencia e os nervos o venceran, levando a man a faciana, pasouna frotando nela ao mesmo tempo que facia un movemento de negación. O home que estaba a ollar pra el, proseguío - ¿pois...querra gañar unhas perras?.Aquelas palabras a Xan soaronlle a alivio, non, non o ía matar, pero....¡querían que formase parte da banda!. Eso tampouco era bo, pero tamén,  era a única forma de salvarse das garras dos saqueadores, abrío a boca e...balbuceando dixo - ss..í, sí, sen problema. Entón o home díxolle - pois nos, somos dunha empresa de salvamento maritimo que esta no pobo, e.... Ao oir aquelas palabras, Xan cambiou de cor a sua tez,esta, xa ía sendo vermella, inspirou profundamente e, despois...soplou - o home proseguía ca sua locución - ...temos que coller unha mercancía que está nesta ribeira  e, nos sos, non damos conta dela. Xan collío máis ánimo e díxolle - ¡sen problema! máis eu, pensaba que vostedes eran raqueiros, e tiña medo que me fixeran dano - jajajajajajajajaja
soaron unhas forte risas naquela ribeira, un deles díxolle - pois sí,  meo home,  falan moito diso destas costas pero nada mais lonxe da realidade, ai xente como vostede, que vive do que sae nas praias, e as veces son eles quen salvan as probes xentes dos barcos, e ...¿como non? cando un barco encalla e a sua tripulación este a salvo, ou, morrera a xente, van coller si poden algo do que saia, xa que, nestas costas ai moita fame, i eso dos raqueiros, e un conto que se inventan pra que non veña a xente, así, os máis valentes, recollen as cousas e, teñen tempo xa que non ai quen lles faga a competencia, pero nada máis leixos de ser saqueadores e menos o da "vaca farol "esa, pois mira, si vostede ven pola costa ollou un cerrado de pedra con unha caseta, nese cerrado, están os probes dos mariñeiros dun barco que, foron saíndo a costa e recollidos por esa xente que falo, ademáis de veciños dos pobos,que lles deron sepultura nese sitio, e..moi preto, aló, ai unha furna que ten o nome de  "furna dos difuntos queimados", que, naquela furna, ai anos, xa  mo contaba o meo avó, sairan uns corpos mezclados con cabos e máis cera que levaba o barco e... ao ser case imposible  separar os corpos, decidiron queimalos entre aquel amasijo de cerumen, así, meo home, pódolle nomear centos, por iso, fixeron no pobo  unha base de salvamento, pra rescatar os barcos e mais a carga, xa que, por desgraza encallan moitos por estos paraxes. Xan asentou coa cabeza , mentres o xefe ordenou proseguir cos traballos , botoulles unha man, e, despois foron todos pra  o pobo, o cal era pequeno, pero tamen o único que contaba cunha base de salvamento privada, o rematar de cobrar e tomar algo, Xan decidío dormir na vila, así o día seguinte marchouse ,despedíndose de todos, en busca das suas preciadas crebas, subío polo camiño e ....( continuará)

*poesía de Pacola González Campelo

Gran Soleiro II: Un rescate, unha perda...

Era o día 24 de Abril do 1987, cando despois de faenar, o barco Playa da Cruz, dirixíase cara o porto de Muxía. Había mar de sudoeste, levaba posto o canal 16 de VHF, cando…escoitou un aviso de Protección Civil, indicando que un barco, dera volta no coido de Touriñán, sen dubidalo un intre, o patrón, puxo rumbo cara o lugar do naufraxio, alertou a sua tripulación e doulle avante a toda, o tempo... como el ben sabía, era crucial para efectuar o salvamento. Mentres, a tripulación preparaba na cuberta os cabos e aros salvavidas, sabedores de que, farían falta. Chegaron ao lugar, e viron o barco volteando con cada golpe de mar, tamén divisaron efectivos de protección Civil por terra. Ollaron, entre a escuma e divisaron dous homes, pero…había bastantes cabos do barco aboiando, tamén había vento do sur en contra, a manobra era arriscada…non era intre de dubidar... a eses homes, había que quitalos do mar.
Un destes naúfragos, debido os golpes de mar era empuxado cara a terra, ollaron pra o outro e, decidiron ir a por el e, tiraronlle un aro salvavidas amarrado con un cabo…o mar e o vento alonxábano, o pobre, case sin folgos non podía loitar en contra do vento, quería pero… non era capaz, mentres, o aro salvavidas, era lanzado repetidas veces ,máis…era case imposible. Un dos tripulantes ofreceuse a tirarse o mar amarrado con un cabo para rescatalo, entón foi cando…logrou asirse o aro, foise tirando pouco a pouco por.. si se soltase tivese o aro máis preto, así, foronno arrimando ao barco, mentres o que estaba máis preto de terra, era rescatado por Protección Civil. O naúfrago, chegou ao costado do barco e... cando o puxeron a bordo, ollou pra eles... a sua expresión decíao todo, agradeciulles aos seos rescatadore e…desmallouse, voltaba en sí e desmallábase, sufría de hipotermia debido ao tempo que estivo na auga, os mariñeiros do Playa da cruz, apresuraronse a quitarlle a roupa e envolvelo en mantas, puxeronno no sitio mais quente do barco, ao lado do motor, mentres, o barco dirixíase ao porto. Os mariñeiros dabanlle ánimos, decíndolle que estaban preto de terra…,que xa chegaban, que todo ía ben, máis... o que non sabían, era ...que un terceiro tripulante que ía cos naúfragos xa non voltaría, que os dous que se salvaron, cando sufriron o accidente mantíñano a flote debido a que pouco sabía nadar, pero…foise, entre o tempo que levaban na auga, e, os golpes de mar estos soltáronse, e… cada un tivo que preocuparse da sua propia vida. Esto todo, era observado por un pescador que estaba nas rochas no momento do percance do Gran Soleiro II, e foi el, o que, dou aviso a Protección Civil, a manobra do Praya da Cruz, foi meritoria e arriscada, máis, valio a pena. Salvou a Ambrosio Carril Martínez de 28 anos, mentres que fixo o mesmo Protección Civil con Francisco Carril Martínez de 30 anos, non poidendo ter a mesma sorte o primo de ambos, Marcos Samil Carril, todos eles de Camariñas.


Unha vez máis a Costa da Morte fixo honrra ao seo nome…