Xan das Crebas (XVIII)

       Seguío camiñando por medio dun pinar, Xan meditaba nas cousas que tiña a vida, dos misterios, e de que a noite, sempre fora cómplice das fechorias e misterios. Nisto, escoitou como un pequeno golpe, algo así como se caera un animal dunha árbole, Xan acercóuse a zona por donde oira o ruido e... remexendo entre a fieita, ollou unha cousa de cor verde crara e, con un gorro de cor azul, movendo a cabeza dun lado para outro como si se quixera espabilar. -¡ un trasno! dixo Xan, mais, este non era un trasno normal, xa que os trasnos non poden ser vistos por persoas adultas, é viven nas casa e cunetas facendo fechorías,ademáis o gorro e de cor bermella e iste tiñao azul. Nesto que o trasno ao decatarse da presencia de Xan, quixo esconderse, máis nun acto de reflexos, Xan agarrouno por unha perna - ben pra co non te escapes, o trasno dixo- deixeme señor home, non pode verme ou non debería - Xan repostoulle - pois, que eu sepa, estonche a ver, é polo que me contaron ti es un trasno.Ao verse atrapado, aquel trasno esomenzou a relatar a historia - levo miles de anos pola costa da morte facendo trasnadas, como moitos dos meos amigos, metémonos coa xente e rímonos moito, máis, non sei que me pasou hoxe que estando nesa árbole de aí, doume como un aire, un alento e,
caín, agora  que me coñece señor home, pídolle de favor.....¿ gárdame o 
segredo?. Nisto, Xan respostándolle- ¡como non! trataríanme por tolo, podes quedar tranquilo, e xirou a cabeza cara o lugar onde se atopaba aquel trasno, o cal xa non estaba alí.


Tendida na branca area da praia
mirando as formas das nubes,
e o murmullo do mar
deixeime levar polo soño.

Máis de súpeto....
sentín un ruido,
era un golpe místico
que viña hacia min.

O que eu nunca pensara!!!
atopar aquel ser o meu lado,
era un trasno,pequeniño e orelludo
non o podía contar....

Ver,escoitar e calar
Quen creería a Xan das Crebas
que topara un trasno,
no seu andar???

Cousas que pasan nesta vida
cousas que nin podes contar
pois parecen increíbles
e por tolo vanche tomar!!!

Mellor seguir o camiño
e non mirar atrás,
pois pra diante sempre atopas
algo novo pra loitar!!! *

      Xan proseguío o seo camiño baixando por un camiño cara a costa, a cal estaba sin tanto misterios nin personaxes, as praias que ollaba ao lonxe eran amplia con bancos de area, síntoma de que se estaba acercando a desembocadura dun rio,e que se atopaba nunha zona onde podía haber crebas, apaisaxe como case todas da costa era fermosa, foi baixando cara a praia  onde se atopou cuns homes nunha embarcación que o que estaban a facer era preparando un boliche pra lanzalo na praía , este aparello consiste nun aparello en forma de copo, con un brazos laterais que rematan en unhas cordas polas cales se tiran de elas, eses homen ían lanzalo, é dixeronlle a Xan si lle botaba unha man, el aceptou xa que quería comer peixe e así era unha boa maneira de facelo. A chalana levou o aparello deixando un cabo en terra cos homes, alonxouse un pouco de terra e foi lanzando o aparello en paralelo a costa, e, o rematar o aparello foi buscando a orilla do mar entregandolle o outro extremo aos homes que estaban aló, asi pois, Xan e máis tres homes estaban a dereita cunha corda na man e a uns cincuenta metros a esquerda os demais con outra corda,o patrón dou a orden e escomenzaron a tirar, as cordas tiñan cada certa distancia unha marca, a cal, cando chegaba as mans  se cantaba decindo- ¡marca!! e agardando a que os do outro lado cantaran a sua, así o aparello vería en igualdade de distancia por ambos extremos, tamén nas marcas, uns e outros se axuntaban máis, pechando asi o aparello de cada vez, así cando faltaba pouco ambos grupos de homes estaban a tan so un metro e tirando a rás de area quitaban o cope da auga, o cal viña cheo de peixes e outros animais mariños que se atopaban no camiño do boliche........


Poesía de Pacola González Campelo

Cando ves a morte os ollos , no primeiro que lembras é....

   Dende fai tempo, leva rondando pola miña cabeza escribir un artigo sobre este tema, o certo é que dende que escoitei na Radio Galega, nun programa de Xusto López Carril, a un percebeiro de Muxía decindo .." os que din de que cando ves a morte os ollos, lembraste da muller ou dos fillos, é mentira, do que te lemras é ... a que sitio vin morrer, ou a onde vin acabar...". Eu xa nese intre deille a razón, xa que nos percances cercanos a morte que tiven nun barcos no me lembrei deles, nin de ningún santo, lémbrome que, era día de reis, nunca fora o mar ese día siñalado, o primeiro que me pasou pola mente foi....a única vez que viñen o mar o dia de reis, vou morrer afogado, despois lembreime do sitio en onde ía morrer. Noutros percances na carretera, e no máis preto ai uns dias, o pensamento e algo distinto, cando, te ves "vendido", soltas unha palabrota, despois so te lembras no sitio onde a vas a palmar, nunca se me pasou pola mente , nin a familia nin os santos, nin nada parecido, só, o sitio onde tes a tua.  con isto, non quero decir que, nun accidente no cal se está moito tempo de angustia, se pode lembrar na familia que deixas, ou suplicar a intercesión dalgún santo, máis, non en primeiro lugar, eso nos primeiros momentos non pasa pola mente, queda moi ben de cara a galería, decir que se lembra nos fillos ou na muller.

   Tamén con esto quero recalcar máis que o destino xa o temos escrito, é que cada un ten a sua no sitio, o meo do outro día fixo que, a pesares de ir uns centos de metros derrapando,esquivando ao probe do home que me avisaba, o cal ao correr cando vio que me ía esnafrar cara onde estaban os outros coches, caío na carretera, e que fora o coche que, máis arriba quedara, nun sitio privilexiado ,facendo que, o meo cometido fora en alertar os coches que entraban naquela ratoneira, minimizando así os daños causados,ese mesmo destino foi  que fixo que, cando asumín de que o impacto co coche ía ser nun intre ou noutro, gardase a calma e, así,controlar a situación.Con este artigo quero deixar clara a miña opinión sobre dous temas; que no primeiro que se pensa non é na familia (pódese pensar décimas despois ), senón no sitio, no dia,etc. é que, o destino de cada un témolo escrito, sei que  a miña opinión vai traer diferencias, máis so é eso....unha opinión.

COPLA DE PRINCIPIOS DEL SIGLO XX ( parte I )

Cuando Dios da la persona
ya le aplica su suerte
si ha de morir pobre o rica
no se sabe hasta la muerte
lo otro que no se explica
que es un secreto muy fuerte.

Quien había de pensar
quien había discurrir,
que habían de bajar
tres doncellas de Coruña
dignas de apreciar
y por su linda hermosura
nadie le puede faltar
una es Dnª Minia
profesora titular,
y otras sus dos hermanas
que le vienen a enseñar
al pueblo de Morquintián
que está por civilizar.

Dios les dea buen acierto
en su modo de enseñar
y que saquen adelante
los niños de este lugar,
que aunque a ellas no les sirvan
Dios les ha de premiar.

Que lástima de tres jóvenes
para las tres señoritas
por ser de buena atención
preciosas y tan bonitas
que llaman la atención
como diosas infinitas.

Benditos sean sus padres
por el fruto que han sacado
que son los mejores vienes
que nuestro señor les ha dado
dichosos de aquellos jóvenes
que las tengan a su lado.

Naturales de Coruña
que es capital de Galicía
les persigue la fortuna
que es lo que se precisa
como ellas no hay ningunas
que a nadie tienen malicia.

Son muchachas de verguenza
y de mucha entidad
pero no saben por ciencia
su fortuna donde está
yo digo por experiencia
y hablo con mucha claridad
para saber la verdad
que se valgan de paciencia.

pasaron las tres doncellas
por una mina de oro
en el momento que pasaban
estaba el minero solo
---ilegible------------
que se escaparon de todo.

En donde menos se piensa
está guardada la fortuna
también está en Morquintián
para las jóvenes de coruña.

Que hay mozas muy exquisitas
y de muy buena figura
Dñª Minia siempre es buena
entre la gente honrrada
tampoco no hay varón
para esconder la cara
sobre todo si se trata
de una persona anciana.

Poco importa que haya un título
si no hay moralidad
que el título no da ciencia
pero la moral la dá
hay que estar en la creencia
que es la pura verdad.

Nunca la persona lista
debiera de cambiar
una riqueza imprevista
por la que está por ganar
esto deben de pensarlo
las que se quieran casar.

Yo prefiero la aldea
porque es más saludable
después de Dios y del Cielo
es la cosa más amable
y nunca pretendo un pueblo
para vivir miserable.

Porque casarse en la villa
causa grande perjuicio
porque en la villa se aprende
toda la clase de vicios
y todo hombre y mujer
entiende no son precisos.

Y depués si provienen hijos
es más costoso criarlos
que se gasta mucho más
en vestirlos y arreglarlos
y en la aldea se evita
el gasto de tantos cuartos.

Señorita profesora Minia
de mi alma, sí atiende
mis consejos llevará V. la palma
la probeza quiere prisa
pero la riqueza calma.

Cuando el cometa Halley
se ha visto en el occidente
era para anunciar guerra,
pestes, hambre y la muerte
que alguno le ha tocado
por desgracia esa desuerte....
(continuará)

ROMANCE DE MALBINA Y JOSÉ- copla de mediados del sigo XX

En la parroquia de Colúns
y también en la de Arcos,
ha ocurrido este suceso
con unos enamorados.

Atención pido señores
para poder explicar
el relato de estos novios
que a Madrid se iban casar.

En la parroquia de Arcos,
Muros que es el partido,
con estos enamorados
este caso ha ocurrido:

"El día quince de Agosto
que es el día de la Junquera,
salieron los dos de casa
para ir a la verbena.

Emprendieron el viaje
esta célebre pareja,
llegando al pueblo de Cee
donde la fiesta se celebra.

Y a las dos de la mañana
con todas sus cosas listas,
salieron para La Coruña
en un coche de futbolistas.

A eso de las cuatro y media
ya se encontraron allí,
alquilando un  turismo
con dirección a Madrid.

Encargáronle que los llevase
a la estación del Mediodía,
y tan pronto bajaron del coche
los detiene la policía
.
Ellos se quedaron tontos
sin saber la dirección,
 lo primero que pidieron
fué la documentación.

Al momento le enseñaron
los papeles que tenían,
y como no eran legales
a la carcel los envían.

Metidos en la carcel
estos pobres aburridos,
lo primero que le pidieron
fueron nombres y apellidos.

Declaran muy asustados
metidos entre paredes,
yo me llamo José Nuñez
y ella Malbina Pérez.

Ela señor juez enterado
como ellos declararan,
adivinó enseguida
que Malvina fuera robada.

Al salir de la cárcel
sin saber un paradero,
preguntaron por la casa
de Indalecio del Fullero.

Al punto recibió carta
de sus padres un telegrama,
diciéndole que se presentara
que el señor juez lo llamaba.

Malvina mía
tu te quedas aquí,
que yo voy a ver lo que quieren
y muy pronto regresaré a Madrid.

Ella le dice: José
 yo en Madrid no me quedo,
tu me vas a olvidar
quedándote en Campelo.

Malbina yo no te olvido
volveré my decontado,
tu ya sabes que me llaman
por asuntos del juzgado.

Malbina con esto
sola no quiso quedarse,
que antes de quedarse sola
prefería ahogarse.

El con la misma insistía
de marcharse para Campelo,
y ella quiso tirarse
bajo el puente de Toledo.

Estando los dos comiendo
en una casa atroz,
se arreglaron las cositas
y se marcharon los dos.

Al punto estaba saliendo
un camión de gallinas,
y vinieron desembarcar
a la feria de Baiñas.

La gente le preguntaban
¿que traen de resultado?
nada, menos que fuimos solteros
y ahora,venimos casados.

Pasearon por el pueblo
José con el sombrero de lado,
y Malbina presumía
con el cabello cortado.

Cuando el sol se estaba poniendo
Malbina con su querido,
se agarraron de brazete,
y se pusieron al camino.

Y al llegar a Colúns
se dieron la despedida,
para ir a visitar
cada uno su familia.

Allí se dieron la mano
el le dijo adiós Malbina,
por la noche volveré
prepara bien la comida.

Tan pronto llegó Malbina
el vino fueron buscar,
para preparar la cena
para los novios cenar."

Adiós hasta otro día
los inventores de esta historia,
fueron de Villagarcía.

Fueron de Villagarcía,
provincia de Pontevedra,
siendo gallegos muy brutos
gallegos da nosa terra.

Quién te escribió fué mi pluma
quién te dictó fué mi alma,
el nombre de quién lo hizo
bien sabes como se llama.
 
FIN

Xan das crebas (XVII)

Xan, esa noite, durmio na casa do amigo, a mañan seguinte, era despertado por uns berros que viñan da rua, rapidamente, vestiose e dirinxíndose cara a porta da casa, atopouse co amigo, o cal, xa viña da rua na procura del, contoulle que, un vello estaba co seo neto nunha leira, e, que este, tiña moita fame, o vello mandouno enton pra casa, pero, o neno dirixíose cara o camiño do monte entre lamentos, o vello, ao chegar a casa non atopou ao neno, e, agora habia que ir na sua procura. Xan acompañou ao amigo e máis a varios veciños, e puxéronse a buscar o rapaz, non quedou toxo, nin xesta que non fose mirado, máis ...nada. A busca non deo resultados, pasaron nove dias e Xan, que quedara no pobo pra axudar aos veciños, íase marchar, a espranza de atopalo decaera. Xan, collio o camiño, e, despendíndonse dos veciños  daquel pobo botouse a andar, levaba un treito andando cando... vio un neno, o cal, estaba arañado, fraco e a sua cara parecía dun defunto, naquel intre, decatouse que sería o rapaz que andaban na sua procura, acercouse máis e, o rapaz dixolle - ¡¡ dame pan...!!!

  Como pensa moita xente
 aínda nos tempos que estamos
  que lles vale un meniño
  pra facerlle  mal o anciano.

  Mala xente que non  pensa,
  nin teñen resignación,
  malos sapos e culebras,
  que non teñen nin corazón.

  A inocencia aproveitan,
  con enganos e mentiras,
  levando unha criatura
  pra facer as súas "bruxerías".*

   Xan abreo o saco e rebuscou entre as suas cousas, quitando un cacho de brona  e máis un anaco de carne que lle deran no pobo, o rapaz escomenzou a comer, mentras Xan, collío nos seos brazos e, preguntoulle que lle pasara, o rapaz entre baguas e sollozos contoulle que, cando marchara da leira, collío o camiño do monte pra distraerse, unha muller saíolle o paso e preguntoulle que lle pasaba, o rapaz dixo que tiña fame i ela fixo que o acompañara ca promesa de darlle uns bos miolos con codias. O rapaz dixo que unha morea de mulleres o tiñan preso, estas bailaban o redor dunha fogueira, facendo extranos ritos e pronunciando palabras que el non entendia. Xan, ao chegar o pobo via como lle saían os veciños que o felicitaban e alegrábanse de ver o rapaz, o avó e máis os pais do rapaz logo chegaron, o neno estaba canso e levaronno durmir, mentres Xan contáballes o que pasara, escointándose entre murmullos que aquelo era cousa de meigallo, era ...¡un akerrale!!, non sabian, en que lugar sería ,xa que as meigas, non deixan rastro. Aquel suceso entroulle moi adentro a Xan, pensaba que eso non pasaba que as meigas non existian, máis botou a mirada o chan, pechou os ollos e, pensando pra sí dixo - "pero...habelas ainas", e, collendo o camiño, botouse, esta vez sí, camiño de novas aventuras....

*Poesía de Pacola Campelo

Descripción do viaxe de Erich Lassota de Steblovo en 1584

"El 5 de octubre, después de haber luchado casi todo el tiempo con vientos adversos, empezando también a faltarnos las provisiones, y especialmente pan y agua, apercibimos con gran júbilo y alegría el cabo de Finis Terrae, en Galicia, por la mañana, y por la tarde, cerca de Munxia entramos en el puerto; allí, junto con mi compañero de sección, (refirese a Ludovico Cerón de Bologna), nos fuimos al instante a tierra, donde pasamos el 6 de octubre.Munxia es una pequeña ciudad, que tiene un grande y buen puerto; a su entrada y a la derecha, se halla una gran capilla o iglesia, en que se venera con gran devoción a Nuestra Señora, de la Barca llamada. En el altar mayor esta colocada una estatua de madera que representa a la Virgen, alta, más o menos, una ana (mais ou menos  un metro) de Viena, cubierta de un manto blanco, con una cenefa dorada y forro de color violeta oscuro; su vestido interior es encarnado, y tiene en el brazo derecho un niño. Se dice que si un pintor quisiese dar otro color al vestido, o se volvería al instante ciego, o moriría de repente, o le sucedería alguna desgracia, o una ignominia pública. La estatua de la Virgen, dicen,vino allí en un barco de piedra que está en el fondo del mar, con su vela, timón y mástil, todo de piedra; la vela y mástil,muy grandes y pesados, de modo que algunos pares de bueyes no podrían arrastrarlos; sin embargo, estando allí colocados, un hombre con un dedo los puede mover, y esto lo experimenté yo mismo.El 7 de octubre nos fuimos de Munxia a Marcandián, un cuarto de milla; luego a Loalo, un cuarto de milla; más adelante, a Puenta de Barceboso, que pasa sobre un pequeño río, media milla; a Canosa, media milla; a Finisterre, una milla y media,donde el 8 de octubre quedamos.Finis Terrae es una pequeña villa, con mal puerto; fuera del pueblo, a un tiro de arcabuz, se halla una iglesia. Dentro hay una estatua de la Virgen, de madera, cerca de un ana y media de alta, cubierta de un manto azul, adornado de flores de oro, y de una cenefa, también de oro. El vestido interior es también dorado; en la cabeza tiene un velo; encima de él, una corona y en el brazo izquierdo, un niño. Esta estatua, dicen, se trasladaba en un navío, que al llegar enfrente de la cima de la montaña no quiso moverse más adelante, y por este motivo se desembarcó la imagen, trayéndola al pueblo, y una vez en el sitio en que existe la iglesia, se volvió tan pesada, que fue imposible llevarla más lejos; ésa es la causa por la que se edificó la iglesia en suhonor. En una capilla de esta iglesia, y a la izquierda, se encuentra un crucifijo de escultura, que no llega a la altura de un hombre, en un altar colocado, y que pasa por muy milagroso. Cuando un sacerdote le descubre, se pone primeramente de rodillas, empieza a rezar el "Te Deum laudamus", y con una larga caña quita las cortinas que le cubren; quienquiera que sea,si desea verle, tiene que arrodillarse. Se pretende que le crece el pelo y las uñas y que suda algunas veces. De esta especie hay dos crucifijos más: uno en Orense, también Galicia, y otro en Burgos. No muy lejos de la iglesia existe una ermita en una alta montaña, donde delante del altar debe descansar el cuerpo de San Guillermo; pero no se ve allí ningún monumento. En su proximidad se encuentra una gruta baja, llamada "Tormos de San Guillermo," en que vivía y hacia penitencia. Cerca corre unmanantial: la fuente de San Guillermo, donde tenia costumbre de beber y lavarse. A una media milla de aquel lugar se ve, al pie de una montaña, cuando se retira el mar, el vino que el demonio le derramó. Porque se dice que un día vinieron allí algunos franceses y pararon al pie de la montaña; al ermitaño, que bajó a verlos, le regalaron un barril de vino tinto; al marcharse ellos, el santo quiso llevarse en sus espaldas el barril a la montaña; mas un demonio disfrazado de campesino le encontró, a quien pidió el favor de ayudarle, siguiendo detrás y empujando el barril, para que no le pesase tanto, y el demonio se prestó a ello con mucha amabilidad; subiendo, el demonio, en lugar de ayudar, tiraba siempre hacia atrás para que pesasemás, y, por último, dio un tirón tan fuerte que hizo rodar al santo con su barril hasta abajo, y en este suceso, no sólo el barril se estrelló, sino que el vino se puede ver todavía sobre las piedras derramado, y el ermitaño se rompió también un brazo y una pierna. Yo no pude verlo porque el mar estuvo muy agitada. En otra montaña hay dos grandes y casi redondas piedras, que llaman Piedras Santas, que debían servir de descanso a la Santísima Virgen; éstas, que no podrían arrastrar algunos pares de bueyes, se pueden mover también con un dedo, y esto lo he hecho yo mismo.El 9 de octubre marchamos a Sardinero, una milla; después marchamos a Corcovión (Corcubión)y, en se proximidad, Cea (Ceé), una milla, donde comimos. Estas dos pequeñas ciudades no distan una de otra ni siquiera media milla, y hay allí un hermoso puerto, de donde, por una alta montaña llamada Cabral, en cuya cima se encuentra una ermita, llamada San Rocco, (San Roque), pasamos hasta Fuente Santa (ermita), distante una milla; luego a Urbilido, dos millas. Al salir de la Fuente Santa nos equivocamos de camino, porque hubiéramos debido llegar a Puente d´Oluera (Puente de Olveira), Bonjesús y,después, a Barreras.
El 10 de octubre vinimos a Puente de Braudomil, que pasa por un pequeño río, a una milla; después, a Barreas, una milla,donde comimos; más adelante, a San Juan de la Barcada, una milla. Aquí se pasa el río Tambre; es un agradabilísimo día de viaje entre bosques de castaños y robles.
El 12 de octubre seguimos hasta Aopesada (Aguapesada), una milla; a Teroa, una milla, y a Compostela o San Yago, una milla, donde los días 12 y 13 nos quedamos".

 Bibliografía:El Camino de Santiago. El Camino del Sureste...Manuel José Aliaga Martínez.

Xan das crebas (XVI)

     Mentres remexían e falaban, non se decataban, que, ía ser un dos  mellores dias que tiveran, ao irse arrimando cara o norte da praía,  ollaron, que, na rompente, flotaban uns botes, Xan díxolle o compañeiro - ¡oe, olla pra lo! pra rompiente, penso que...son botes de pintura-. O compañeiro quedou parado, ollou pra un lado e pra outro, non vendo a ninguen, e soltou un - ¡siiiiiii, e, estamos sos na praía, aprobeitemos antes de que apareza máis xente-. Corrreron a caron do sitio onde estaban os botes de pintura. Xan, que tiña esperiencia niso, dirixio o acopio do "material", sendo el, o que, carrexara dende o mar ata terra, e, o compañeiro, quen fixera o mesmo hasta por a salvo a totalidade dos botes. Levaron bastante tempo carreteando, e, cando se decataron xa non estaban sos, un dos aldeans que estaba cas vacas, ollounnos, e, dou a voz de alerta, xuntándose a xente, aínda que, eles, tiñan a malloría do cargamento, por iso, e ante o temor de que lle colleran algún, deron por finalizado o acopio, quedando uns cuantos botes para que se entretiran colléndoos os lugareños.
                                                         
O noso mar as veces
traianos algún regaliño,
que recollían os das praias
outras veces os veciños.
  

Sempre apareceu de todo
non nomearei o malo...
pero madeiras de rija
hasta saian dos barcos.
  
Esta vez foron os botes,
todos a encher con presa,
posto cos lugareiros
estaban xa a colleita.
  
  Antes non se ollaba
nin a fecha de caducidade
nin o nome do que contiñan,
así que todo o pobo a branquear.
  
Fíxome gracia a historia,
pois son anécdotas do Xan
non sei onde se toparía,
pero ésta "foi realidade".*
       O compañeiro e máis Xan, estaban a pensar e como carretar todos ese botes ata o pobo, viron baixar un home cun carro de vacas, e díxolle Xan que, si lles levaba ao pobo o seo cargamento, daríanlle uns cinco dos trinta botes que tiñan, o home contestoulle - mire, eu veño a carretar unha gran boia de ferro que topou o meo xenrro, se me cabe, non ai problema, agarden vostedes eiquí. Non tardou moito tempo en aparecer o aldean co carro de vacas, traía unha gran boia de ferro, o seo carón, ía o xenrro, Xan díxolle - ti tamen levas o día gañado, esa boia vale polos menos cuarenta ou cincuenta pesos, contestándolle o home - ¡sí, polo menos!, entre todos cargaron no carro os trinta botes e foron camiño do pobo, os homes tiñan que ir andando, non era doado subir a mercancía, as veces enterrabase na area e, tiñan que facer grandes esforzos en desenterralo. Cando ían atravesando a "area d´arriba", cruzóuselles un dos que baixaba, quedando parado, dixo -¡oes... ollade que iso que levades e... ¡unha mina!,  ben sei de que falo, que, non fai moito vin do Ferrol de facer a marina .- Os homes, quedaron de pedra, decidiron deixar alo a mina e dar parte a os carabineros, así foi, quedou o xenrro de garda mentres os homes e o cargamento collían camiño do pobo.
        Cando, chegaron alo, e mentres Xan máis o compañeiro vendían a pintura aun comerciante local, o paisano marchaba co carro e cos cinco botes de pintura a dar aviso as autoridades. Alo pouco de que os dous homes abandoaran a tenda, xa estaba a xente facendo cola pra mercar aquela pintura, foron o bar a tomar algo, e, partiron os cuarenta pesos que lles deran, logo despois, foron a levarlle algo ao home que quedou facendo garda da mina, chegaron aló, máis...non viron a ninguén, so había un saco cheo, sen pensalo, Xan ergueu, máis, escomenzou a moverse, Xan asustado tirou ao chan, a sorpresa foi grande, o saco non tiña ningun tesouro, so tiña un carabinero que se puxo durmir  dento do saco, os dous homes puxeronse rir, o carabinero caíalle a cara de vergoña, e, pediulles que non dixeran nada, xa que, estaba agardar aos da mariña que viñan a buscar a mina, e estivera a noite de garda e doulle o sono. Eles proseguiron o camiño, e, baixaron a praia, máis, xa estaba toda limpa de botes de pintura. Voltaron camiño do pobo, o sol  ía baixo, cada vez que se acercaban, máis berros sentían, ollaron pras casas e... tiñan as ventans e portas pintadas, máis....non so era pintura o que tiñan, acercáronse a unha porta e....¡estaba toda cuberta de moscas e outros insectos!, preguntaron e dixéronlle, -os botes que topachedes vos, non era pintura, era...¡leite condensada! unha leite especial, díxonolo o señor Manolo cando veo da Cruña, el xa o vira antes, cando estivo en Alemania, e dixo -¡que carallo fixechedes as casas....!¡meu Deus!¡pintáchelas de leite condensada, e... claro agora cargaron de moscas! Xan e o seo compañeiro marcharon ríndose cara  o bar,  decindo en alto - ¡leite condensada! se souperamos iso en vez de cuarenta pedíamos medio cento, jajajajaaja.....

* poesía de Pacola Campelo

O ISLEÑA - ¿Un naufraxio esquecido?

    Hoxe escribirei sobor dun naufraxio, que non foi contado nos libros, a xente sempre oio falar del, pero con datos  moi confusos, en algunhas publicacións nomease mal a situación, ou o número de mariñeiros, xa que foi uns dos naufráxios coñecidos de xente de Fisterra, quero dende aquí facer unha lembranza deses mariñeiros.

    Era o día 23 de Xaneiro do ano 1961, o mar estaba moi malo, rompian os baixos da "parede" debaixo do faro de Fisterra, o "Isleña", un barco de unhas 7 toneladas,  con matrícula de Vigo e con base no porto de Fisterra,  estaba recollendo os aparellos no lugar do "leixón", cando un golpe de mar procedente do baixo da "parede", alcanzous de costado facendo voltear o barco, os seos sete tripulantes caeron a auga, esto todo foi visto polo mariñeiro que estaba destinado no faro de Fisterra,Nazario Rivera "pintura", que cheo de nervos, collío a sua bicicleta e pedaleou os case tres kilometros que separan o faro do porto, chegando a este exahusto, case que non respiraba docansado que estaba, avisou aos mariñeiros de que o isleña, dera volta de quilla debaixo do faro. De seguido, saio a toda máquina o " Segundo Choupín", patroneado por José Antonio Martinez, "o repoleiro",mentres, os homes loitaban por manterse a flote,un destes mariñeiros,Moncho "de Rosina", foi quen, dende o primeiro momento na procura dos seos compañeiros, collendo a , Juan "da Cueva" botandoo enrriba da quilla do barco que ainda se mantiña a flote, logo proseguío na procura de outro, Bautista,e asi ata  tres compañeiros, o último destes era "o  Meijiño",antes de, voltar el mesmo pra emrriba do barco, falou co motorista, que por mor do gasoil  non via nada  e estaba desorientado,decídolle que aguantase que os viñan buscar, el xa non podía facer máis estaba rendido do cansancio, o motorista,José López, foi un dos que morreran, xunto con dous  irmans,  Manolo e ModestoMarcote Redonda. O "Segundo Choupín ",  abreulle máquina ao seo motor, botándo rumbo ao lugar do naufraxio, recollendo con vida a catro dos seos sete tripulantes, non pudo salvar aos outros tres que desapareceran nas augas do mar. Ao chegar a porto montouse entre os barcos do porto, un efectivo de búsqueda dos desaparecidos, dando o seo fruto poco despois recollendo entre os aparellos os corpos dos desafortunados mariñeiros.
    o seguinte día, montouse un gran funeral con autoridades civis e militares pra darlle o último adeos a, aqueles homes que deixaron a sua vida no mar de Fisterra.

Xan "das crebas" (XV)

Mentres, botouse a fumar un pitillo. Axitou a cabeza dun lado pra outro, como querendo facerse borrar da sua memoría eses pensamentos, Xan, non quería, nin debía namorarse....el non era así. Deveron ser os asubios dos paxaros cando baixaba polo camiño, o que, lle fixera porse melancólico. Apurou o pitillo, e dirixíose a escomenzar remexer na procura de algunha cousa de valor que o mar arroxara. Ademáis, esquecería aqueles pensamentos que lle viñan a cabeza. Seguía buscando entre tablas e demáis obxectos que o mar trouxera, alzou a vista ,ollando, como unha persona viña facendo o mesmo  dende a outra punta, non era raro atoparse con algún crebeiro deses de cando en vez, máis ao ollar pra forma de remexer  daquela persoa, notaba Xan que era un crebeiro profesional, sabía o que facía. Mentres, Xan volteaba os algazos, na procura de algo que poidera vender. O home acercabase máis, Xan, parando, alzou a vista , agardando a que chegase a sua altura, cando isto sucedeo, Xan saudouno dando os bos dias, o home, repostoulle co mesmo saudo. Logo dunha pequena pausa proseguio aquel home decindo - vexo que vostede se adica a esto, e, nunca antes o vira por estes lugares, ¿dedícase vostede as crebas?. Xan contestoulle - ¡si! xa levo uns anos adicándome a isto, e agora vou por toda a costa, na procura de crebas, así deleitome coa paixase e máis coa forma de ser da xente - o home contestoulle botándolle un sonrriso, mentres axitaba a cabeza afirmando aquelas verbas, logo, dixo - ¡asi me justa!, a iso, chámalle a miña dona, andar a rascar o nabo polo mundo adiante, jajajaja - riuse, logo voltou a falar - pois sí, eu tamen me adico a procura de crebas dende xa fai tempo, esta praia e moi boa pra isto, as correntes do  mar favorecen que salgan moitas, ainda que, como ben  podes saber, as que frotan non son as mellores, o metal pagano ben.

Soando van os murmullos
que con mala fe, ían contando,
sabedores que nas súas casas,
tiñan as galiñas cun galo.
   Non se pode facer caso
nin vivir das faladurías,
pois moita xente alégrase
e danar, é a súa enerxía.
   Xuzgan sen saber nada,
basándose duns contos,.
que lle traen coma un dedo
coma un brazo mailo hombro.
   Traicioneira que é a envexa
e non o queren evitar,
viven na hipocresía
e no mundo da maldade *

    Xan, díxolle - eso mesmo, máis eu polo momento non teño queixa, fun quitandolle algo de cando en vez. O home escomenzoulle a falar de que, efectivamente el tamén vivia diso, ainda que con unha diferencia...¡estaba casado!. Enton o home escomenzou a falar - boulle  decir unha cousa, nos pobos e aldeas pequenas coñecémonos todos,e... as malas linguas, non deixan desenrrolar con normalidade un oficio coma iste, a miña dona xa esta cansa de tanta faladuría. - Xan díxolle - mire...sentémonos a fumar un pitillo que lle invito eu e explicolle como é o tema ese. Aquel home aceptou o ofrecemento de Xan, sentáronse enrriba duns dos troncos que sairan a praia, sacando o tabaco de picadura máis o papel de liar,  Xan botouse a facer un par de pitillos mentres falaba con aquel home  - pois...como lle ía decindo, a xente ao coñecerse xuzga o comportamento dos demáis, como unha norma de control sobor da vida social da aldea ou pobo, entón así, a xente, por medo a esa crítica  procura comportarse dun xeito que non estean nas bocas da xente. Asi mesmo tamen o fan algúns ca bruxería, así calquera que se comporta dun xeito raro, é sospeitoso de bruxería, e ninguen quere que se lle relacione con ela, xa que, está vencellada co demo. Así, podolle nomear varios, como o mal de ollo, que din que ten un enrriba cando, por envexa, a xente di que esa persoa  provoca emfermedades e trastornos, así en sitios é coñecido o mal de ollo como envexa. Esa é unhas das funcións do mal de ollo , o de que a xente controle a envexa dos seos veciños. E así, contrólase que a xente, por medio do sentimento da vergoña, se comporte socialmente, ninguén quere ser acusado de ter mal de ollo ou de ser bruxo, por eso unha persoa que cumpre as normas de convivencia dise dela que é vergoñenta. - ¡que tanta razón ten vostede! - exclamou aquel home - debe de ter estudiado na escola. - Xan respostoulle  - sí, estudiei na escola, pero...na escola da vida, esa é, a mellor escola que temos a xente probe. - ¡pois sabe vostede moito! - exclamou o home - Xan erguéndose mentras sacudía o pantalón comentou - pra vivir neste mundo ai que espabilar e non durmirse, e, ter medo dos vivos non dos finados, que, eses si que non fan nada os probes, aínda que culpas levan dabondas. O outro home xa se erguera e poñéndose en camiño seguiron os dous remexendo en buscas de crebas...

*Poesía de Pacola González

O "BARITO"- unha morte predecible

      Polas emisoras de radio, oíase falar do achegamento dos restos dun novo ciclón... o Klaus, cando, non había moitos dias, fixera o mesmo o Hortensia. Era o día 15 de Novembro do 1984, o Barito, un pequeno barco duns 5 metros de eslora  estaba recollendo as nasas pola zona da "illa de Santa Catalina" en Tal,.Había mar de fondo, cando.. un golpe de mar dalle volta de quilla o barco, os dous tripulantes caen o mar, Antonio Domingo Lado "Cuco" de 17, ao sair a superficie non vio ao patrón, Ángel .Lestón Formoso de  48 anos, entón foi cando se puxo nadar pra terra en busca de axuda, ao chegar foi como pudo a unha casa  chamou por teléfono a muller do patrón dandolle a mala nova. Púxose en marcha un mecanismo de busca, aparecendo horas máis tarde o corpo de Angel Lestón Formoso, máis coñecido como "Gelito",  era moi querido na vila de Muros, xa que, foi un dos fundadores do club de remo de Muros, sendo Antonio, tamen remeiro do club, e, asi son  as cousas da vida,  un poco tempo despois,  moi preto de onde morrera o seo presidente, perden a vidas, outros tres remeiros máis nun accidente de circulación.

     A súa viuda Socorro Leal recorda o suceso como algo horrible pero ,ó mesmo tempo, incluso previsible,  xa que,  "...era un home que non lle tiña medo a nada,  por que a súa complexión fisica forte facíao moi confiado. Levaba toda a vida no mar ca experiencia de ter pasado por distintos tipos de barcos e, ademais, nadaba como un peixe pero pese a ser un home de mar faltáballe a cualidade mais importante que debe ter un mariñeiro,...respetalo  mar. Téñolle berrado en multitude de ocasións por sair a faenar co noso fillo Lito cando so tiña uns 10 anos de idade en condicións meteorolóxicas moi adversas,  e,  o propio Lito tenme contado que moitas veces pasaran mais dun apuro intentando evitar que o barco lles volcase.

    O día do accidente serían as 12 da mañá cando recibín a fatídica noticia a través dunha chamada telefónica do tripulante Antonio Domingo que traballaba con él, dentro do lóxico estado de shock no que quedei, de seguido, avisei tanto á Comandancia de Marina como a familiares e veciños. lembro que, chovía e ventaba moito,  pero en poucos minutos xa se xuntaran todos pra... en coche, desplazarse ata  as proximidades do lugar do naufraxio.
    A miña cabeza empezou a asumir que as posibilidades de topalo con vida, eran poucas, pero... ainda así, pra o descanso da familia, o feito de que atopen o corpo é un pequeno alivio pra evitar volverse tolo.
    So tiveron que pasar unhas poucas horas pra certificarla mala nova... ¡acababan de topalo corpo do meu home sin vida!. Non so acababa de perder a persoa ca que formara unha familia, si non que, ademais, xa non estaba o motor do sustento da mesma, e, polo tanto, sentía que estaba embarcando nun navío que se iba polo mar abaixo, sen viveres ...e con catro fillos que sacar adiante. Grazas a Deus, a mente, moi pouco a pouco fai que vaiamos topando o bo rumbo da vida e sigamos loitando polos nosos seres queridos. A pesar das adversidades, unha das cousas que máis me desafogou foi... comenzar a escribir pensamentos,que logo se convertirian en poesías, sen moito valor literario pero con moita carga emocional, que fixeron que recargase forzas para posteriormente facer todo tipo de actividades ca xente da miña idade. Seguir adiante e moi duro, pero é a mellor terapia para que a cabeza comence a descargar tensións e sigamos o curso da vida axudando ós fillos e non condenandoos tamén a eles a ir a pique.
     Hoxe por sorte os meus catro fillos teñen a súa vida e os seus traballos do que eu estou moi orgullosa, pero sei que, eles tamén o están de min, por que, sempre que teñen oportunidade, me recordan como unha cualidade persoal o meu espíritu de loita e sacrificio."
   
    O mar, o que tanto da, pero que...tanto nos quita, cobrouse unha nova vida, ¿podíase predecir?, non  sabemos, máis, o que sabemos é ...que ao mar, non se lle pode perder o medo, cando...iso pasa, estaremos sendo unhas víctimas en potencia, un día u outro...convertirémonos noutra victima que engadir a larga lista de ....náufragos do mar.....

Xan "das crebas" (XIV)

..anduvo un bo treito, logo, púxose a descansar debaixo dun carballo que estaba ao pe do camiño, meditaba sobre a xente que ...coñecera, e que, a pesar de ser un descoñecido, sempre había quen lle puxese unha man. Do seo chaquetón quitou unha caixiña con tabaco de picadura máis papel de fumar,dispoñíase a liar un pitillo, cando...polo camiño, acercábase unha persoa, Xan, xirando a cabeza, ollou pra ela, era un home delgado, tiña unha boina na cabeza e vestía roupa de festa, camiñaba coa mirada perdida nas pedras do camiño, Xan, ao pasar o home por onde el estaba saudounno  - ¡bos dias! - o home sobresaltouse, non se decatara da sua presenza, e, con unha voz profunda respostoulle - ¡nos de Deus! - proseguindo despois - vostede ¿ non é deste lugar? - Xan dixo - non, eu sou de máis ao sur - o home voltoulle a falar - pois... de por alo veño eu, ía a ver si me curaba das miñas doenzas o "sabio de Villastose", pero, ca mala sorte de que xa Deus dera conta del, morrera, unha magua,  érache... bo curandeiro ese home, sabía todalas artimañas pra descubrir os tramposos, ademáis de curandeiro, pero... ¡ e a vida! , agora  no seu sitio ai un rapaz novo - Xan díxolle - sí, oira falar del, pero xa ai moito tempo... E vai Xan e pónselle a cantar unha pequena copla a aquel home:

   No lugar de Villastose

ai un cura moi cabal,

tanto descubre o tramposo

como che cura un mal.

   Un dia duas mulleres

levabanlle duas ducias de ovos,

na metade do camiño

gardaron unha  nos toxos.

   Ao rematar a consulta

con aquel cura tan sabio,

entregaronlle os doce ovos

 e díxolles el de contado:

     ¡vaianse,vaianse, señoras

 que fanvos máis falta a vos,

 arrimádeos xunto da outra

 que no camiño quedou...

- o home díxolle a Xan  -  moi bonita esa copla nunca a oira - Xan respostoulle - cantábama a finada de miña nai cando era un cativo, o home volveo a decirlle -moi ben  e...¿ vostede vai cara a aldea?, ao que Xan respostou - Sí, si se refiren cara ese lado do camiño, sí, vou. entón o home pediolle que fose con el , así contarian cousas polo camiño, e, irían máis entretidos. Erguéndose, Xan botouse a andar , o home que o acompañaba escomenzoulle falar  -  pois, ¿vostede, a que se dedica? - Xan díxolle  - sou un crebeiro, e ando pola costa en busca de crebas   - o home volveo a falar - pois mire, un pouco máis adiante ai unha gran praia, e sempre sae algo nela. Mentres andaban, pasaron por unha igrexa , o home díxolle - esta igrexa, e famosa por un caso que pasara con un soldado dalo de escocia, pois o moi pillo entrou  nela , quería roubar o copón de prata, onde el pensaba que estaba o Santísimo Sacramento, pero...non o atopou, e así comio todas sagradas formas que este contiña no seo interior, dándolle, alo ao pouco, unha grande dor que tivo que arrastrarse pola igrexa, rabeando como un can e...morrendo pouco despois. Cando os veciños voltaron, atoparonno,i enterraronno nun buraco, cubrindo con pedras ao finado, pero, ¿ que fixeron? despois foi peor , o cheiro tan grande que despedía fixo que en moito tempo non se poidese facer misa. - Xan dixo - en cada sitio que vou, sempre atopo cousas raras que pasaron, bueno meo home, vexo que a praia está preto e xa o deixo, voume ver si atopo algo - o home respostou - encantado de coñecelo e que sexa un bo dia pra vostede. Xan, collio un camiño de pe e baixou por el cara a praia, tiña que pasar por preto dunha lagoa na que estaba chea de paxaros de todos tipos, ao chegar a praia, deixou a seo saco na area, e foi cara a beira do mar, había bastantes cousas que truxera o mar e tiña que remexer entre elas,  pero Xan ese dia non tiña presa, estaba melancólico,  sentouse enrriba dunha caixa e...botouse ollar o mar, ese mar que tanto lle dera, que tanto lle quería, e pensou na xente que deixara atras, por segunda vez,  e... na viuva, aquela boa muller que o salvara dunha morte segura...non sei eu, pero Xan...estábase a namorar...

Xan "das crebas" (XIII)

...ollou como a beira do camiño había uns edificios longos, el xa vira antes algúns. Foi a ollalo ,xa que, tiña curiosidade, uns homes estaban a levar unhas ancarellas de sardiñas pra o seo interior, saludou a aqueles homes - ¡boas!, ¿podería ollar dentro?, a resposta foi rápida - pase señor , ¿ quer ver como se traballa?    - pois, a verdade e que, si vostedes queren mostrarme ...- contestou Xan - non ai problema, eu mesmo o acompaño, agarde que deixe este peixe e levou ,xa que, por hoxe non entra máis. Xan agardou  por aquel home observando o interior daquela fábrica. Había como uns pozos enterrados e outros mais altos, enseguida regresou aquel home, e díxolle - ¡mire!, veña conmigo, Xan acompañou e, o home comenzou a explicar o proceso de salazón da fábrica -


Como se foron perdendo
as facetas da conservación
antes todo aproveitaban
e utilizaban a salazón.

Homes e máis mulleres
postos a traballar
uns o peixe recollendo
outros postos a salar.

Fábricas con traballo
pras casas alimentar
agora non queda nada
nin traballo,nin o pan!! *


pois voulle decir o proceso que levamos acabo nos, primeiramente, como xa vio, ten que vir o peixe, nos traemos sardiña, tamen o sal e a madeira pra facer os envases, logo o peixe botámolo nas batiportes, onde o vamos remexendo ben co sal, normalmente botamos por cada paxe de peixe unha patela de sal que seran unhas 28 libras mais ou menos,despois de estar ben remexido, botámolo nos píos eses, botandolle mais sal, cubrindo ben o peixe. - ¿e canto peixe levará cada pío destes?- preguntou Xan - pois ...unhas noventa mil pezas, e si, e pouco o que entra, poñémolo nunhas lagaretas, as cales son máis pequenas -contestoulle o home, o cal proseguío a sua explicación - aquí ten que estar o peixe unhas duas semans, ao remate dese tempo,  rompemos a capa de sal,  facéndolle un burato e botando por el medio bocoi de de salmoeira,  remexese ben, logo,  sácase con uns trueles o peixe e, esténdese nesas mesas onde unhas mulleres van enfiando o peixe en varas de madeira, dende as garxas ata  a boca, ao estar enfiadas unhas vintecinco, temos, o que lle chamamos unha vara, que a poñemos no carrillo de pé, ai,  lávanse e escurrense, despois...¡veña vostede pra aco!- díxolle o home a Xan, o cal quedaba ollando como enfiaban as sardiñas  - ¡mire! aquí estas mulleres,  estan a botar nos cascos estes redondos, as sardiñas que xa estan escurridas, aios de varios tamaños, o rabo queda apuntando ao interior e vanse colocando de cinco en cinco,ao estar cheo, levámolo a prensa esa, a cal prensa o peixe,  escurrindo o aceite, auga ,vetc. Este líquido chamase o saín, que o vendemos despois -¡sí,  xa sei! o saín usámolo pras lámparas e máis pra engraxar o coiro -díxolle Xan -¡eso mesmo! respostou o que o acompañaba, proseguindo logo coa sua explicación - ao rematar todo procedemos a porlle o fondo os cascos, botándolle un papel de estraza, logo,  a peza de madeira, e apretase ben  e cérrase, e xa está todo proceso, agora, veña conmigo que lle dou un tabai que pra vostede chégalle, e así, con unha botella de viño, xa vai comendo...Xan, agradecío a amabilidade daquel home, collío o tabai e marchouse pola porta, subío por unha pequena costa e púxose andar......

* poesía de Pacola González Campelo

O Enero...lembranza o Carme

        13 de Febrero de 1987, eran sobre as seis da mañán, frente a Corrubedo, cando o patrón do arrastreiro Enero,( un pequeno barco mercado en Cambados e reconvertido en arrastreiro pra suceder ao María Auxiliadora, que queimara xunto a praia da Virxe de Muros), mandou largar o aparello, había unha pouca marexada, escomenzaron a maniobra, cando....un "rabo de jalo"de unha das portas, enganchouse con unha das palas da helice, o golpe foi moi forte..., Aurelio Santiago Pedrosa, engrasador do Enero, corrío cara o rancho de popa, e ...baixou a onde estaba a bocina da hélice, ollando que entraba moitisima auga, na sua mente rapidamente pasaronlle tres imaxenes pola cabeza, a da filla que tiña dous anos (xa que el perdera a seu pai cando tiña tres, e pensaba que..podía pasar o mesmo), a da sua dona ,e ...a da Virxe do Carme.
       Subío pra a cuberta, onde os seos compañeiros xa estaban agardando por un naseiro que faneaba pola zona, a pequena embarcación debido a marexada tiña que facer bastantes manobras pra coller a xente, tiña xa todos a bordo menos a Aurelio, que, como o barco xa estaba sumerxindose tívose que tirar o mar, e despois, recolleronno os do barco, pasaronnos a todos ao María Auxiliadora, barco o cal os levou pra Muros e no cal aos oito dias embarcaría Aurelio.
       Pero o destino tiñalle gardado a este mariñeiro de Muros outra sorpresa, xa que, ao pouco, sería el un de tantos que velan pola seguridade dos nosos barcos, no Servizo de Busqueda e Salvamento, agora mesmo esta no remolcador Ria de Vigo, e sempre ten presente a Virxe do Carme nas suas plegarias.

Xan "das Crebas" (XII)

..foi andando, pensativo, estaba nun lugar onde, por oidas, faláronlle da existencia de raqueiros, e da "vaca farol", oira que, eran desalmados, non querian testemuñas e... polo botín, atraían os barcos, póndolle un farol nos cornos as vacas. Mentres camiñaba levaba isto no seo pensamento, cando...a uns trescentros metros del, case que, na baixada  a unha ribeira, vio un grupo de homes conversando axitadamente. Xan, por reflexo, tirouse o un lado do camiño, ocultándose detras dunhas xestas, a discusión  estábase a producir entre duas persoas, as de maior idade. Xan abrío un pouquiño as xestas e ollou como  o grupo atendía aquela discusión, pero, o que non se decatara, era que, unha persoa das que estaban en pé, ollarao e viña cara el gritando - ¡oiga vostede! ¿que esta a facer...? Xan ergéndose, e... facendo amago de amarrar o cordel que lle suxetaba o pantalón, repostoulle - Mire..eu...ía cara a praia e....- vale, vale - díxolle o home - ¡veña pra xunto nós!. Xan, non as levaba todas consigo, a sua cara  estaba a tornarse pálida, entón foi cando un dos que discutían díxolle - ¡boas! ¿vostede non é de por aquí? - Xan quedou pensando e díxolle -¡non señor! eu, son de máis o sur, e, ando por estes lares en busca de algunha creba que sae nas ribeiras e praias. O home exclamou - ¡bén! ¿entón naide sabe que está aquí?.


Os contos que camiñan sóos,
as veces van rola ,rola
xentiña,coidado cos contos
que poñen a un nunha ponla.

Crecen polo camiño
remátase por se crer
cando chegan o seu sitio
quei lle deron de comer!!!

Non se pode facer caso
de algo que non se ve
pois as veces traen fracaso
pra quen vai a boa fe.... *

Nese intre, Xan decatábase que, estaba perdido, que...a sua imprudencia e os nervos o venceran, levando a man a faciana, pasouna frotando nela ao mesmo tempo que facia un movemento de negación. O home que estaba a ollar pra el, proseguío - ¿pois...querra gañar unhas perras?.Aquelas palabras a Xan soaronlle a alivio, non, non o ía matar, pero....¡querían que formase parte da banda!. Eso tampouco era bo, pero tamén,  era a única forma de salvarse das garras dos saqueadores, abrío a boca e...balbuceando dixo - ss..í, sí, sen problema. Entón o home díxolle - pois nos, somos dunha empresa de salvamento maritimo que esta no pobo, e.... Ao oir aquelas palabras, Xan cambiou de cor a sua tez,esta, xa ía sendo vermella, inspirou profundamente e, despois...soplou - o home proseguía ca sua locución - ...temos que coller unha mercancía que está nesta ribeira  e, nos sos, non damos conta dela. Xan collío máis ánimo e díxolle - ¡sen problema! máis eu, pensaba que vostedes eran raqueiros, e tiña medo que me fixeran dano - jajajajajajajajaja
soaron unhas forte risas naquela ribeira, un deles díxolle - pois sí,  meo home,  falan moito diso destas costas pero nada mais lonxe da realidade, ai xente como vostede, que vive do que sae nas praias, e as veces son eles quen salvan as probes xentes dos barcos, e ...¿como non? cando un barco encalla e a sua tripulación este a salvo, ou, morrera a xente, van coller si poden algo do que saia, xa que, nestas costas ai moita fame, i eso dos raqueiros, e un conto que se inventan pra que non veña a xente, así, os máis valentes, recollen as cousas e, teñen tempo xa que non ai quen lles faga a competencia, pero nada máis leixos de ser saqueadores e menos o da "vaca farol "esa, pois mira, si vostede ven pola costa ollou un cerrado de pedra con unha caseta, nese cerrado, están os probes dos mariñeiros dun barco que, foron saíndo a costa e recollidos por esa xente que falo, ademáis de veciños dos pobos,que lles deron sepultura nese sitio, e..moi preto, aló, ai unha furna que ten o nome de  "furna dos difuntos queimados", que, naquela furna, ai anos, xa  mo contaba o meo avó, sairan uns corpos mezclados con cabos e máis cera que levaba o barco e... ao ser case imposible  separar os corpos, decidiron queimalos entre aquel amasijo de cerumen, así, meo home, pódolle nomear centos, por iso, fixeron no pobo  unha base de salvamento, pra rescatar os barcos e mais a carga, xa que, por desgraza encallan moitos por estos paraxes. Xan asentou coa cabeza , mentres o xefe ordenou proseguir cos traballos , botoulles unha man, e, despois foron todos pra  o pobo, o cal era pequeno, pero tamen o único que contaba cunha base de salvamento privada, o rematar de cobrar e tomar algo, Xan decidío dormir na vila, así o día seguinte marchouse ,despedíndose de todos, en busca das suas preciadas crebas, subío polo camiño e ....( continuará)

*poesía de Pacola González Campelo

Gran Soleiro II: Un rescate, unha perda...

Era o día 24 de Abril do 1987, cando despois de faenar, o barco Playa da Cruz, dirixíase cara o porto de Muxía. Había mar de sudoeste, levaba posto o canal 16 de VHF, cando…escoitou un aviso de Protección Civil, indicando que un barco, dera volta no coido de Touriñán, sen dubidalo un intre, o patrón, puxo rumbo cara o lugar do naufraxio, alertou a sua tripulación e doulle avante a toda, o tempo... como el ben sabía, era crucial para efectuar o salvamento. Mentres, a tripulación preparaba na cuberta os cabos e aros salvavidas, sabedores de que, farían falta. Chegaron ao lugar, e viron o barco volteando con cada golpe de mar, tamén divisaron efectivos de protección Civil por terra. Ollaron, entre a escuma e divisaron dous homes, pero…había bastantes cabos do barco aboiando, tamén había vento do sur en contra, a manobra era arriscada…non era intre de dubidar... a eses homes, había que quitalos do mar.
Un destes naúfragos, debido os golpes de mar era empuxado cara a terra, ollaron pra o outro e, decidiron ir a por el e, tiraronlle un aro salvavidas amarrado con un cabo…o mar e o vento alonxábano, o pobre, case sin folgos non podía loitar en contra do vento, quería pero… non era capaz, mentres, o aro salvavidas, era lanzado repetidas veces ,máis…era case imposible. Un dos tripulantes ofreceuse a tirarse o mar amarrado con un cabo para rescatalo, entón foi cando…logrou asirse o aro, foise tirando pouco a pouco por.. si se soltase tivese o aro máis preto, así, foronno arrimando ao barco, mentres o que estaba máis preto de terra, era rescatado por Protección Civil. O naúfrago, chegou ao costado do barco e... cando o puxeron a bordo, ollou pra eles... a sua expresión decíao todo, agradeciulles aos seos rescatadore e…desmallouse, voltaba en sí e desmallábase, sufría de hipotermia debido ao tempo que estivo na auga, os mariñeiros do Playa da cruz, apresuraronse a quitarlle a roupa e envolvelo en mantas, puxeronno no sitio mais quente do barco, ao lado do motor, mentres, o barco dirixíase ao porto. Os mariñeiros dabanlle ánimos, decíndolle que estaban preto de terra…,que xa chegaban, que todo ía ben, máis... o que non sabían, era ...que un terceiro tripulante que ía cos naúfragos xa non voltaría, que os dous que se salvaron, cando sufriron o accidente mantíñano a flote debido a que pouco sabía nadar, pero…foise, entre o tempo que levaban na auga, e, os golpes de mar estos soltáronse, e… cada un tivo que preocuparse da sua propia vida. Esto todo, era observado por un pescador que estaba nas rochas no momento do percance do Gran Soleiro II, e foi el, o que, dou aviso a Protección Civil, a manobra do Praya da Cruz, foi meritoria e arriscada, máis, valio a pena. Salvou a Ambrosio Carril Martínez de 28 anos, mentres que fixo o mesmo Protección Civil con Francisco Carril Martínez de 30 anos, non poidendo ter a mesma sorte o primo de ambos, Marcos Samil Carril, todos eles de Camariñas.


Unha vez máis a Costa da Morte fixo honrra ao seo nome…

Xan " das crebas "( XI )

      ...Esa dor no peito matabao, aínda era cedo pra facer esforzos, máis el, sentía berrar  n´outro lado da casa, Foi acercándose  cara onde procedían os sons, e, vio a nai berrándolle a un dos pequenos, Xán, preguntóulle cal era o motivo de tal discusión, e contéstoulle que o neno xa había dias que non comía, que estaba debil...entón Xan, díxolle - agardade aí que vou  volto agora, e, dirixíndose cara a porta marchou... Ao remate de unha hora e pico ala chegou, na man traía  algo e ...pousouno no chan e collío unhas espadanas secas que vira debaixo do cabazo, prendéndolles fogo, o vello que estaba fora díxolle - ¡Xan! agarda un intre que te poño unha man, xa sei que vas facer...eu...xa llo dixen pero ela nin caso. Xan e máis o vello  mentres fumeaban aquelas espadanas, foron buscar ao rapaz, o cal pasaron varias veces polo fume...¡estaban a facer o rito do meigallo!.

    Airiños ,airiños aires...
airiños de maldición,
entran,sin cós chames,
rasgando o corazón.

Malas serpes de envexa
non paran de nos danar,
se fosen pra unha rexa
xa sería outro cantar.

Nesta vida van levar
unha pouca de mistura,
do que están a sembrar,
que sóo trae amargura. *
  
Xan, díxolle o vello - vostede tiña xa preparadas as espadanas, ¿pasa moito isto por eiquí? - non moito - contestoulle o vello - pero eu sempre o día do Sacramento recollo un feixe de espadanas despois de pasar o Santísimo, e botoas a secar por si acaso fan falla,  e, desta vez, fixoo. Xan asentou coa cabeza e seguio conversando con el - eu, aprendino da miña avoa que cando era máis nova facía destas cousas. - Pois eu - dixo o vello- son o primoxénito de cinco irmáns e entre outras cousas tocoume o aprender isto, e máis tamén me tocou a "capa dos enterros" como lle chamo eu, que a usamos cando morre alguen é, ademais  temos que asistir os velorios cunha vela, a cal depositamola nunha taboa que ten os furados pra por estas, e os homes temos que levar unha capa negra, eu non tiven que mercala xa que o ser o primoxénito correspóndeme a do meo pai, e antes de sair o enterro do finado facemos fora unha lumerada con carozos, e cada un de nos, os homes, polo turno que nos toque, saltámola e ,no intre de saltar, abaneamos a capa pra escorrentar os malos fados. E... algún espabilado no abanea ben e despois pasan estas cousas. Despois de saltar todos os homes, saímos cara o camposanto e tras nosa veñen as choronas, ademais cando remata o enterro,  temos unha enchenta na casa do finado, que...as veces, rematan algúns cantando.
    Xan, despois de isto, deulle as grazas tanto a el como a sua filla, e díxolle que tiña que seguir a sua andaina, que quería sair de día, collío as suas pertenzas e botounas o lombo. Collío un camiño que daba o faro polo cal  xa fora cando lle ocurreo a desgraza e... pasoú por unha torre grande que estaba nuha cima do monte. Seguío camiñando por un paraxe inóspito, ata atopar unha pequena aldea, o primeiro que lle pasou pola cabeza e que, o debío camiñar moito, ou... algo pasaba, xa que, case a maioría dos que alo vivian, ¡eran loiros, e...tiñan a pel branca!, igualiño a un monte que vira por aló, preguntou a un dos veciños e díxolle que non sabía.... que xa llo tiñan dito, o  seo antepasado sería algún dos que se salvaran en algún dos moitos  naufraxios que por esa zona había. Despois desta conversa Xan encarou cara o lado do mar e.... (continuará)

* Poesía de Pacola González Campelo

Frank C - o que o mar nos arrebatou

       A 1 da madrugada do día  2  de  Octubro de 1991, a 30 millas ao noroeste de Rochall, un barco danés, o Nuka Ittuk, divisaba unha balsa salvavidas con un  home dentro, era Gerardo Pérez Pose, patrón de costa do pesqueiro Frank C, nese intre o barco danés, avisa as autoridades do Reino unido do afundimento dun barco, que rescataran a un, e que, faltaban 15 mariñeiros máis, de inmediato sairon un avión e máis un barco do servizo de gardacostas das islas Hebridas, pero... nin rastro dos homes, nin da balsa, na que, tiñan espranza poideran estar os mariñeiros.
        María del Carmen Couso, muller de Benito Carabelos Rosales, un dos mariñeiros desaparecidos cóntame como foi, como viviu,  e que sentío, dende o momento da chamada, ata o día que ...tivo que decirllo a sua filla  de 9 anos:
         "A mín chamáronme por teléfono da oficina de Pesca Arosa,  decindome que o barco tiña a radio estropeada e perderan a comunicación con eles.  Xa me puxen nerviosa e, busquéi quen me levara a Vilagarcía, lugar onde estaba a oficina, pero...mentres, encendín a tele, e... estaban a decir que o Frank C, fora a pique no Gran Sol, non podía cos nervios e, chamei a un familiar contándolle a triste nova, pero este creío que eu toleara e que, non era posible. Máis, eu tiña ansia de respostas a tantas preguntas que me pasaban pola cabeza, marchei pra oficina e alí buscaba a persoa que tivera respostas as miñas preguntas, máis.....¡ non había!. Sentía dor... .moita dor, pensando como sería o que lle pasara, a miña vida, parecía que se me ía con el, o meo home, o meo compañeiro, o pai da miña pequena...non volvería máis. Así, estiben dun lado pra outro pola oficina durante duas semanas, movendo a xente que sabía, pero, sempre cos mesmos resultados.
        A miña pequena, xa a mandara  o primer día, pra casa da miña cuñada, deixándolle dito que ninguén lle contara nada do sucedido ao pai, que llo quería contar eu, i....... ¡ese día chegóu!, ían case duas semanas dende o naufraxio, xa rematara a busca, a pouca espraza xa se esvaecera, pero...¿como explicarlle a unha filla o que, nin eu podía ou quería creer? ¿como decirlle que seu pai, polo que tiña tanta adoración, non voltaría máis?.  Foi entón, cando pensei en darlle forma de conto pra que, así o fose asimilando, díxenlle, o principio, que seguramente o seu pai estaría nunha isla deserta, esperando que o rescataran, que estaría ben, e que, faría unha casiña de troncos, que cazaría.....pero..¡non!, non o entendía, quería que, seu pai viñera pra casa, que o fóramos a buscar...¡entón!..era hora de contarlle a verdade. Díxenlle, que, o barco tivera un problema moi grande, que se perdera no mar, e que Deus, levara a seu pai pra xunta del, ela... gritaba de dor, seguíalle decindolle que como era tan bo, que Deus o quería ter o seu lado, pero ela choraba .. gritaba de dor, decia, por que Deus o levou, si era tan bo, tería que deixalo aquí con nos....como  ía entender unha nena de 9 anos, unha cousa que, nin eu entendía....choraba... daba patadas...gritaba...,eu... sentíame impotente, xa que non podía aliviar a sua dor, a nena estaba muy unida o seo pai, eran como unha mesma persona...e así pasandoo mal levou moito, moito tempo...ata que, pouco a pouco fomos falando do acontecido, e...fomos encontrando un pouco de paz. aínda hoxe... ilusa de mín, penso que, en calquer intre vai entrar pola porta..."
        Priscila Carabelos, a filla, lémbranos os recordos bonitos ,as mostras de cariño...:
       "O primer día que fun o colexio, estaban todas miñas amigas esperándome, na mán tiñan unha cartiñas, e ademáis cada unha delas tiña un paquetiño con un lazo pra mín. Fíxome moita ilusión, foi un xesto moi bonito, inocente e sincero, como unhas nenas de 9 anos demostráronme, a sua maneira, que estaban aí, conmigo.  Nunca me esquecerei.
        Estaba muy unida a meo pai, por pouco tempo que el pasara na casa, os poucos dias que estaba, non me separaba do seu lado, íamos a casa da sua nai a coller peras de san xoan, subiame de pe enrribas del e collias, lembrome da sua canción favorita " a lambada", de que xogábamos moito a supermán e supermana, tamén...dos chichos que se deixaba facer, ca cinta de "carrocero", dous a cada lado da cabeza e un enrriba facendo unha palmeriña....cando íamos pescar, un día.. deixeme os dentes nas pedras, cando collío un peixe tan grande que non cabía na cesta, emocioneime tanto que fun correndo e...todolos dentes de "sombrilla". Ou cando ía a esperalo o muelle, que non lle daba tempo a que o barco atracase de todo, pra tirarme, colléndome os seus compañeiros i eu corría por aquel barco pra abrazalo.
       Aínda hoxe, non me acerco moito os muelles, un día subime a un mercante e...¡ de súpeto, escomenzóuseme a encoller, absorvíame, non podía respirar, tiveronme que baixar do barco. soño con el, avísame en soños de cousas malas que van pasar, ainda que pareza mentira....soño con un fuselaxe, e, o día seguinte estrelase un avión, soño con que vamos nun tren, e descarrila un o día seguinte, érgome chorando da angustia de non poder facer nada pra salvar a esa xente.
       O último día que vin a meo pai...foi...¡ na miña primeira comunión!, ¡sí!, os demáis nenos fixéronna no vrán, i eu e máis outra nena agardamos a que nosos pais chegaran do mar. Sí, ese foi o último día que vin a meo pai..."

Dende aquí, quero agradecer a Mary, e a sua filla Priscila,  que se fixaran en mín, pra que, fose o que lle redactara a crónica dos seus sentimentos, que esto, axude a ambas a superalo. Tamén, dende aquí quería facer un chamamento, para que, polo menos nos camposantos dos pobos mariñeiros, axa un sitio no cal os familiares dos desaparecidos no mar, podanlle levar unhas frores, e, rezarlles unhas plegarias polas almas deles.

     Remato pondo a lista de persoas desaparecidas no Frank C, tiñan entre 16 e 40 anos :


      Manfred Appeizoler               capitán          Alemania
      Jorge López Baña              patrón pesca    A coruña
      Javier Cabaleiro Juncal     primer mecánico      Bueu
      Manuel Piñeiro Pastoriza   segundo mecánico    Bueu

      Severo Malvido Parcero       engrasador           Cangas

      Jaime Gestido Cabanelas      cociñeiro             Cangas

      José Manuel Otero Vilas      mariñeiro             Marín
      Agustín Soaje Paz                  "                       Bueu
      Jose A. Rodriguez Marta        "                      Carballo
      Benito Carabelos Rosales      "                        Marín
      Vicente Rios Pena    Moaña  apareceu despois dun tempo
      José Antonio Rodriguez Verdía                    Carballo
      Celestino Faría Santomé        "                    Moaña
      Jaime Sánchez Gallego           "                    Moaña
      Antonio López Cardero          "                    Moaña
      Nelson Brown                                           Surafrica

Xan "das crebas" ( X )

...pois..., foise acercándo pouco a pouco, e buscando ver a "creba" que viña aos sons das ondas, a escuma tapábaa de cando en vez, e logo saía a superficie, máis...pola forma que tiña, non podía ser outra cousa  que...¡un baul!, sí, eso era, pensou pra sí. Corrío cara o baul, como si lle fora a vida nelo, metíose na auga, e ... ao querer porlle a man enrriba, éste co impulso dun golpe de mar petoulle no peito e pasoulle por riba. Xan, nese intre... perdeu o coñecemento, quedando flotando a uns metros de terra firme. Outro golpe de mar fixo que o baul encallase na area. Xan, sangraba pola frente, e,  xa estaba agonizando, nun día como ese que ía estar por alo. Outro golpe de mar fixo que Xan quedase tamén encallado preto da sua "creba", mais....se non espertara pronto, outra onda podía levalo pra fora. Pero.... o golpe era forte, si, bastante forte. Unha terceira onda golpealle na cara, facendo que a Xan entraralle auga pola boca,, esto, ademáis fixo que voltara en sí, e ...abrio os ollos, a vista, nublábase, máis el sentía o mar nos pes, decatándose que, se quedaba alo podía levalo o mar. Intentou erguerse.....unha  forte dor no peito fixo que caese de novo a area, os pinchazos esos non eran boa siñal......arrastrouse fincando os dedos nas areas, axudándose dos xeonllos, ata que, estivo libre da forza do mar, xiróuse quedando boca arriba... nese intre, debido tamén o esforzo feito pra porse a salvo, volveo perder o coñecemento............Unha caricia na cara,  fixo que, voltara abrir os ollos, ollou un fermoso sonrriso,  entón dixo - ...moi..tas  grazas.. señora... serea, - a muller, que lle sostiña a cabeza, e que,  uns intres antes xa lla vendara cuns panos, os cales, atoparaos no baul, respostoulle - non son unha serea señor, sonche, unha muller a que, este... mar, deixou ..viuva, e, con dous pequerrechos, ademáis de meu pai ,que, xa  o probiño vai vello e non pode ir o mar, e, para poder comer, ando as veces buscando "crebas" polas praias .... tivo sorte señor, que,  xa vira o baul cando estaba no alto, e, ao chegar aquí atopeime isto, ¿elogo, vostede e naúfrago dun barco? - Xan respostoulle - ¡non!..señora, eu... ando vagando polos lugares en busca de "crebas", e...ao estar abrigado do chubasco vin que se acercaba unha, e ..parecía boa, entón, sain correndo pra collela ca mala sorte de que se me botou enrriba..¡aaah!... esta dor.. no peito.- ¡non se apure! non teña presa...que eu,  teño aí un carro con un burro, xa que,  traio sempre que veño as crebas, ademáis este baúl soio traía roupa de muller, a cal  xa levei pro carro, o baul queda aco xa que e moi pesado - contestou ela. E así,  Xan, foi axudado pola muller que o levou  ata a casa  do medico da vila, o cal lle fixo as curas e vendoulle o peito porque tiña un par de costelas rotas. Este, dixo que tiña que ter uns dias de repouso, e a muller contestoulle que podia poñelo na cama dos nenos, que estes dormirian con seu avó.
     Era xa cerca das tres da tarde do seguinte día cando xan abrío os ollos, alo se topou con uns pequenos que o estaban axexando dende a porta, o mais vello escapou correndo chamando a sua nai decindolle que xa espertara o señor, esta logo chegou acompañada dun vello, e díxolle a Xan - ¿dormio vostede ben?, Xan  asentiu coa cabeza, ela volveo decirlle mire traiolle agora un caldiño, tomeo e descanse  e xa vera mañan como se encontra mellor. Así foi, e do caldo que lle trouxera, Xan tomou case todo, voltando quedar durmido ata o dia seguinte, mentres, entre a muller e o ancián facian turnos pra vixiar o forasteiro.
    O día seguinte, Xan xa se atopara mellor e ata se ergueu da cama, agradeceu a muller e o vello o que lle fixeran, e dixo que non sabía como ía a pagarlles, eles repostanronlle que non tiña porque darlles nada. Logo entablou unha conversa co vello falando de cousas de mar. Este decía que o oficio que el andara era ao xeito e... púxose a contarlle como facían pra "encascar as pesas":

    Pois nós, íamos o xeito cas "pesas" de algodón, e, cando había moito nordés  o patrón aproveitaba pra secarlas, entón, nos colliamos as "pesas" da lancha e lavámolas, palmeámolas unha a unha, collendo cada duas ou tres brazas e ...¡un, dous,tres!, golpeámolas contra o mar pra quitarlle as escamas e mais os restos das cabezas de sardiña que ían prendidas. Así seguido ata rematar unha "pesa", ésta collíana os outros e levábana pra praia a estirar na area, e así ata rematar a "casea". Logo, cando estiveran secas, normalmente era o seguinte día, collíamos un barril con auga e metíamolo ferver, añadíamos cascas de pino, e de aí ben o de "encascar as pesas", removíamolo, e facía unha pasta. As pesas secas metíamolas nunha "vacía", na cal vaciábamos o contido daquela coción, é removíamos os aparellos ata lograr que todo pano se impregnara daquela pasta,e así meu filliño, quedaba o algodón das mallas revestido con ésta, e, sería mais forte ,non rompéndose tan facilmente.
     Xan, agredecío moito os contos que lle contaba aquel vello, alegrábase que se topara con xente tan boa no seo vagar pola costa, e despois disto quixo erguerse pra marchar,  pero... ( continuará )

O naufraxio do "Urlea"

Era o día 28 de Marzo do 1984. Como todolas noites que non tiña garda, él deixaba a roupa de faena encartada xunto a cama por si había unha chamada de socorro, xa prendera no sono cando sentío o inconfundible son do teléfono. Erguéuse e, avalanzouse sobre o mesmo, o seu interlocutor comentoulle que habían recibido un S.O.S. dun barco que se estaba indo a pique cerca da "Muniz". Deulle a interruptor pero non había luz, vestiuse sabedor de onde tiña a roupa de faena, e saío correndo pra base de salvamento. A noite era moi oscura, con forte vento do suroeste e chovía con forza. Ao chegar a base o compañeiro que estaba nela entregoulle o parte da incidencia onde iba escrito tanto o nome como as coordenadas e todo referente ao aviso, tamen comounicoulle que xa estaban todos avisados e cando viñera un foran pra lancha de salvamento e a puxeran en marcha pra axilizar a salida cara o lugar do sinistro. Ollou a folla fijandose no nome do barco, era o Urlea, que por mor dun forte golpe de mar, a altura da "muniz", sufrio un corrimento da carga, producindolle unha escora moi pronunciada e que ían proceder ao abandono do buque, ¿pero ese non era?,  pensou, xa mirareí. Mentres outro membro do equipo de rescate chegaba, abandonando ambos os dous a base para  preparar a lancha, ao non haber luz e ser unha noite cerrada con forte  vento e choiva, os dous membros tiñan que ir collidos das mans por medo a que se desviaran e caeran ao mar. Chegaron a rambla e colleron unha das gamelas que alo estaban amarradas, púxose un a cada remo e bogaron forte pra chegar a lancha de salvamento que distaba uns vinte metros de terra. Atracaron nesta e, abriron a ponte de mando, activaron as baterias e abriron os grifos de fondo, arrancando os dous motores  i encenderon todolos equipos  electrónicos, tamén se encendio un dos reflectores enfocándolles o camiño os demais membros da tripulación que viñan a toda presa, sairon a buscalos e logo de embarcalos, vestiron os equipos de supervivencia e púxose en contacto ca base comunicándolles ésta que o abandono do buque xa se produxera e un mercante que estaba cerca do lugar  o Loredo, estaba chegando a xunto onde se atopaba a balsa salvavidas. A lancha xa se atopaba cerca do cabo de Fisterra, o mar era unha blancura, esta ía a toda máquina e por mor das ondas tocaba coas antenas no mar..subía e ... o baixar, metía a proa, chocando as rutías cos cristales da ponte, as veces os limpias paraban por mor dos impactos, o Loredo, comunicou que  xa avistara a balsa  e  que lle estaban a facer abrigo a espera de que chegara a lancha de salvamento, éste dixolle que estarían a unhas sete millas pero que debido o temporal que iba arreciando tiñan que abrirse moito do cabo Fisterra pra despois facer un xiro de 180º, debido a esto, terían que botarlle o costado as fortes ondas durante un tempo que, o patrón da lancha quería fora o menor posible,  xa que,  podía facerlle moito daño a lancha. Xa estaban bastante abaixo cando o patrón dicía que lle comunicara ao Loredo que os rescataran eles, que nos non eramos capaces.... él insistíalle que fixera o posible, que os tiñamos aí, pero ...non  era seguro, e xa que, estaba aló que os collera o mercante. Comunicóuse co mercante decíndolles que procederan eles co rescate, respostándolles éste que como ían facer, que era dificil, él díxolle que se puxeran a sotavento da balsa salvavidas, e que se viñera ganando a barlovento, ao chegar a altura da balsa que lles mandaran tres ou catro cabos, que algún deles collerían e despois facerlle abrigo co barco e acercar a balsa, ademáis quedaba a  lancha en "standby" hasta que os rescataran, que si non, arriscarianse. Mentres a lancha estaba "capeando", mantíñanse as comunicacións, tanto ca base, ca costeira, como co Loredo,a cabo dun tempo,  este último dixo que acababan de rescatar aos tripulantes, pero que, estes lles dixeran que cando se producío o abandono do buque, o segundo maquinista Jerónimo Berlés Boronat, non foi quen de chegar a balsa e dandoo por desaparecido, sendo encontrado dias despois no coido de touriñán. Os tripulantes serían levados polo Loredo, hasta Leixoes, donde serían desembarcados. Sendo por esta acción de salvamento condecorados todos os tripulantes do Loredo, ca medalla de plata  da S.E.S.N.

   O barco afundido Urlea, fora o que na madrugada do 17 de xaneiro do 1977, cando entraba no porto de Barcelona, atopouse con unha lancha de desembarco, a LCM 6, que saía dun lado do muelle e levaba uns 140 marines dos  barcos Trento e Guam, de regreso a seus barcos e ao tratar de esquivalo, os soldados arrimaronse a unha banda, e ao levatarse ésta, foi arrastrada polo costado do Urlea, dando volta e afundíndose. Neste tráxico episodio morreron 48 marines e 1 desaparecido.
  

Xan "das Crebas" ( IX )

Despóis de descansar un pouco, e picar algo, Xan dirixíose cara a costa, o vento de sudoeste ía arreciando, acercóuse a un valado e quitóu unha picadura e máis papel e púxose a liar un pitillo, botóu a man no peto sacando un chisqueiro que, logo prendío o cigarro, eran o que tiñan de bo ese mecheros, que canto máis vento facía, máis prendían. Mentres estaba fumando, apareceron unhas mulleres que parecían levaban presa, logo chegaron a altura del, déronlle os bos días ao que Xan lles respostou - ¡nos de Deus!. Ían falando entre  elas,  pero... o único que lle oíra Xan, era que falaban da Manolita e máis da Rosa. Xan pensóu pra sí de que, estarían falando de mulleres, o único que lle extrañaba era como ían con tamaño temporal por aquel camiño. Proseguío a súa marcha non moi lonxe delas, as cales, aló arriba colleron cara o monte. Xan seguíoas, haber que ían facer naquel sitio, xa che lle entrara un pouco a curiosidade, ao chegar arriba, vío unha pequena capela,  aquelas mulleres que ían diante del, colleron unha escala que estaba deitada no chan, erguendoa e botándose unha a escalar por ela, a Xan quedoulle a cara de parvo, a muller que estaba subida movio unha tella botándoa dun xeito que non era lóxico, Xan acercouse a elas e dixolles - ¡perdoen vostedes!, non é que eu sepa moito de "retellador", pero a min paréceme que si viñeron aquí porque chovía na capela, ¡tal como poñen vostedes as tellas, vai diluviar dentro!. Ao que lle contesta unha das mulleres que estaba tremendo da escala - ¡cale señor!, que non estamos pra bromas, que están no mar os nosos homes e fillos e collios este temporal, e, as lanchas con este vento non poden vir ben pra terra e viñemos "a cambiar a tella", pra que a nosa Virxe do Monte nos mande un vento mellor, e así os nosos homes e fillos  poidan vir sans pra terra. -¡Disculpen Vostedes!, e que,  nunca antes vira esta maneira de pedir un bo vento - contestou Xan, ao que lle resposta outra das alí presentes - ¡mire señor!, a  nosa Virxen do Monte, e moi milagreira, xa dende moito antes de nacer as nosas avoas, un home que lle chamaban......,¿como era Carmen?- preguntou, e contéstalle outra das mulleres - Fernando Mendez, que ía no San Antonio e Ánimas, ao chegar pola altura desta costa formóuselle un grande temporal con moito cerrazón e ofrecendose a nosa virxen,  pra que lle descubrise terra, e según rematou a sua petición clarexou,¡ai Pepa!, cando vas a aprender o conto, - ¡nunca!, si xa o sabes ti, abóndame, respostoulle a outra muller . Xan, dandolle as grazas, marchou cara o outro lado da capela, dende alí, viase o monte onde él e o seo amigo foran, e que, lle causara tan grande impresión. Ruborizouse un pouco ca lembranza dese día, e acercando a man aos ollos, limpou as baguas, e dixo:

Aló, o outro lado da ria,
no alto d´aquel penedo,
tiven a sensación
de estar cerca do ceo.

Deixei un gran amigo,
pra mín, máis que un irmán,
estaba só no mundo,
ata coller a sua amistad.

Adeus, monte Corpiño
xa nos voltaremos ver,
que xunto ao meu amigo
eu sei que e de volver.

  Con esto, volvéu sobre os seus pasos, as mulleres xa non estaban, o vento, seguía soprando con forza, e baixou a unha praía que vira cando subío, ao chegar, vio que abondaban as "crebas" cativas, esas que flotan na auga e non valen pra moito, tamén había madeira, pero non tiña Xan ganas de cargar, pra catro perras que lle podían dar, ademáis non estaba no seu pobo, e pra facer viaxes longos, mellor era buscar algo máis doado de levar, ou se cadra maís valioso, aínda que....se non atopaba teríase que conformarse ca madeira. De pronto.... un forte chubasco fixo cambiar o vento,e.... nese intre, pensou que as mulleres que vira antes tiñan razón. Buscóu un abrigo mentres pasaba o chubasco,para despois seguir remexendo haber si atopaba algo. Mentres estaba sacudíndo a roupa algo lle fixo que puxera a mirada cara o mar, pero....sería o que se estaba imaxinando....( continuará)